Przeszczep kału – kiedy może pomóc?

FMT od ang. Fecal Microbial Transplantation, czyli przeszczep kału, a właściwie przeszczep mikrobioty z kału. Polega na podaniu biorcy mikrobioty wyizolowanej z kału dawcy. Ma na celu osiągnięcie korzystnych zmian w mikrobiocie jelitowej biorcy. Mimo, że wzmianki o takiej procedurze datuje się już nawet na IV w  n.e. w Chinach, w warunkach szpitalnych, przeszczep kału w celach leczniczych został wprowadzony dopiero w 1958 r.

W 1981r. z powodzeniem zastosowano procedurę transferu mikrobioty jelitowej w celu przywrócenia zaburzonej równowagi mikrobiologicznej jelit u chorych z infekcją wywołaną Clostridioides difficile.[1]

Dlaczego wykonuje się przeszczep kału?

Przeszczep mikrobioty kałowej dokonuje się w celu zmiany mikrobioty jelitowej, a tym samym uzyskania korzyści zdrowotnych. Jeden z najbardziej przebadanych i udokumentowanych przypadków efektywnego przeszczepu kału  dotyczy infekcji spowodowanych obecnością Clostridioides difficile.

Co to Clostridioides difficile i za co odpowiada?

Clostridioides difficile to bezwzględnie beztlenowe bakterie gram dodatnie, które potrafią wytwarzać formy przetrwalnikowe.

Bakterie te mogą występować w warunkach naturalnych w mikrobiocie jelit, nie wywołując objawów. W takim przypadku mówi się o  bezobjawowym nosicielstwie, co dotyczy 3% osób dorosłych i nawet 2/3 dzieci [2].

Jednak Clostridioides difficile i wytwarzane przez nie toksyny A i B to jedna z najczęstszych przyczyn biegunki tzw. szpitalnej. Do jej rowozju dochodzi na skutek stosowania leków przeciwbakteryjnych. Infekcje Clostridioides difficile często są długotrwałe i co najgorsze nawracające. O ile łagodne, pojedyncze epizody biegunek nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, tak długotrwałe, uporczywe biegunki mogą. W szczególności niebezpieczne są w przypadku dzieci i osób starszych.

Jak sprawdzić czy za biegunkę odpowiedzialny jest patogen jelitowy?

Badaniem rekomendowanym w przebiegu długotrwałej biegunki lub nawracających biegunek, biegunek z krwią, biegunek z jednoczesnymi objawami pozajelitowymi jest badanie z kału – Patogeny jelitowe. To badanie pod kątem 24 czynników infekcyjnych: pasożytów, wirusów i bakterii, w tym Clostridioides difficile.
Wykonując takie badanie uzyskuje się:

• informację o obecności czynnika infekcyjnego,
• propozycję leczenia, zgodną z obowiązującymi rekomendacjami,
• propozycją wsparcia probiotycznego.

Co jeśli infekcje Clostridioides difficile nawracają?

Z badań naukowych wynika, że w nawracających infekcjach Clostridioides dIfficile skuteczne jest zastosowanie przeszczepu mikrobioty kału (FTM). Randomizowane badanie kontrolne przeprowadzone w 2013r. pokazało, że w przypadku nawracających infekcji Colostridioides difficile, większą skuteczność miała terapia skojarzona: FTM + standardowe leczenie wankomycyną, niż  samo leczenie wankomycyną. Co ciekawe, ostatnie badania sugerują również dobrą skuteczność FMT w przebiegu infekcji Clostridioides difficile opornej na leczenie antybiotykami. Dlatego przeszczep mikrobioty rekomendowany jest nie tylko w nawracających infekcjach, ale również opornych na leczenie.

Jak wykonywany jest przeszczep mikrobioty?

Mikrobiotę jelitową do przeszczepu nabywa się od konkretnej osoby. Idealny dawca mikrobioty powinien spełniać kilka warunków:

• być zdrowy,
• w wieku 10-40 lat,
• nie może nadużywać alkoholu, zażywać narkotyków, palić papierosów,
• nie może stosować antybiotyków w ostatnich 3 miesiącach,
• nie może być otyły.

Dodatkowo musi wykonać odpowiednie badania, m.in. na obecność w kale pasożytów, toksyn bakterii A/B Clostridioides dIfficile, antygenu Helicobacter pylori, bakterii z rodzaju Salmonella, Shigella, Campylobacter, Escherichia coli oraz Yersinia enterocolitica. Dopiero po zakwalifikowaniu oraz otrzymaniu wyników badań, które dopuszczają do wykonania przeszczepu, dawca może oddać próbkę kału. Podanie biorcy mikrobioty wyizolowanej z kału dawcy może odbyć się przez:

• górny odcinek układu pokarmowego – wykorzystując zgłębnik nosowo-gardłowy lub przez połknięcie kapsułki,
• dolny odcinek-  z wykorzystaniem metody kolonoskopii lub lewatywy.

Oczywiście cała procedura, zarówno kwalifikacji do przeszczepu, pobrania materiału do przeszczepu jak i samego przeszczepu wykonywana jest pod nadzorem lekarza w warunkach szpitalnych.
Źródła:

1. Szewc M. Badania nad mikrobiotą jelitową i metodami jej modyfikacji w ujęciu historycznym. Medicorum Polonorum 2017, nr 7/201, 54-63. DOI 10.2883/amp.2017.10
2. Kiersnowska Z. i in. Problems of Clostridium difficile infection (CDI) in Polish healthcare. Annals of Agricultural and Environmental Medicine. doi:10.26444/aaem/119321.
3. Oksi J, Anttila VJ, Mattila E. Treatment of Clostridioides (Clostridium) difficile Ann Med. 2020 Feb-Mar;52(1-2):12-20. doi: 10.1080/07853890.2019.1701703. Epub 2019 Dec 13. PMID: 31801387; PMCID: PMC7877971.
4. Bouri S, Hart A. Fecal microbial transplantation: an update. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2018 Sep;21(5):405-410. doi: 10.1097/MCO.0000000000000488. PMID: 29939968.