Dieta w SIBO

SIBO czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to choroba charakteryzująca się znacznym wzrostem liczebności bakterii (do ponad 10⁵ jtk/g) lub pojawieniem w jelicie cienkim nietypowych bakterii, normalnie bytujących w jelicie grubym.

Objawy SIBO

Objawy SIBO są dość niespecyficzne, obejmują m.in.:

• ból brzucha,
• wzdęcia,
• odbijanie,
• niestrawność,
• bóle głowy,
• zmęczenie.

Objawy mogą współwystępować i różnić się częstotliwością, czasem trwania i ciężkością [1]. Dodatkowo często mylone są z objawami przypisywanymi do zespołu jelita nadwrażliwego (IBS – ang. Irritable Bowel Syndrome). Z tego względu diagnoza SIBO bywa trudna.
Charakterystyczne w przebiegu SIBO jest nasilenie objawów po spożyciu:

• kiszonek,
• probiotyków,
• prebiotyków,
• surowych warzyw i owoców.

SIBO – jak często występuje?

Ze względu na trudności w diagnozowaniu, również ciężko dokładnie ustalić występowanie SIBO w populacji.

Szacuje się jednak, że problem może dotykać od 2,5 do 22% osób dorosłych [2]. Z drugiej strony należy także podkreślić, że aż  85% pacjentów ze stwierdzonym IBS boryka się jednocześnie z SIBO [3].

SIBO – diagnostka i leczenie

Uwaga: Pacjenci z SIBO przed leczeniem, nie powinni przyjmować probiotyków zawierających bakterie z rodzaju Lactobacillus.

Osoby z podejrzeniem SIBO powinny być pod opieką lekarza (internisty, gastrologa, gastroenterologa), który zaleci wykonanie odpowiednich badań i w razie potrzeby podejmie leczenie. Najczęściej stosowanymi nieinwazyjnymi badaniami diagnostycznymi w kierunku SIBO są testy oddechowe: wodorowy test oddechowy lub wodorowo-metanowy test oddechowy.  W Instytucie Mikroekologii w Poznaniu możesz wykonać wodorowo-metanowy test oddechowy. Badanie to jest wykonywane stacjonarnie lub bez wychodzenia z domu po samodzielnym pobraniu materiału do badania.
Wodorowo-metanowy test oddechowy polega na jednoczesnym pomiarze wodoru i metanu w wydychanym powietrzu – dowiedz się więcej o badaniu. Czas przeprowadzenia badania wynosi maksymalnie do 180 minut. Do badania należy się odpowiednio przygotować – dowiedz się więcej. Po zdiagnozowaniu SIBO, leczenie najczęściej polega na celowanej antybiotykoterapii zaleconej i prowadzonej pod kontrolą lekarza. Więcej informacji na temat diagnostyki i leczenia znajdziesz tutaj.

Dieta w SIBO

W terapii SIBO, oprócz antybiotykoterapii, poleca się także stosowanie odpowiedniej diety, która pomoże zminimalizować objawy. Celem takiej diety jest wyeliminowanie produktów stanowiących pożywkę dla bakterii. Zastosowanie mają tutaj m.in.:

• dieta low FODMAP – najczęściej stosowany rodzaj diety w SIBO. Czy można sprawdzić, czy dieta low FODMAP będzie skuteczna u Ciebie? Tak! Pozwala na to nowe, najczulsze badanie mikrobioty jelit Mikrobiota jelitowa Complete, które określa Twój typ FODMAP. Dzięki temu wskaźnikowi można ustalić, czy zastosowanie diety low FODMAP pozwoli złagodzić dolegliwości żołądkowo-jelitowe związane z SIBO! KyberBiom wnosi więc nowe możliwości dietoterapii w SIBO.

• dieta SCD – dieta specyficznych węglowodanów – polega na ograniczeniu większości węglowodanów, takich jak skrobia, poli- i disacharydy – z wyjątkiem cukrów prostych,
• dieta GAPS – wywodząca się z diety SCD lecz bardziej restrykcyjna,
• Protokół dr Siebecker (ang. Specific SIBO Diet).

Co to FODMAP?

FODMAP to akronim pochodzący od słów:
F – Fermentable,
O – Oligosaccharides,
D – Disaccharides,
M – Monosaccharides,
A – And,
P – Polyols,
czyli „Fermentujące Oligo- Di- i Monosacharydy oraz Poliole. To grupa krótkołańcuchowych węglowodanów, słabo wchłanialnych i szybko fermentujących, o wysokim ciśnieniu osmotycznym. Zalicza się do nich:

• fruktozę – owoce, miód, słodycze,
• laktozę – produkty mleczne,
• fruktany – pszenica, czosnek, cebula,
• galaktany – rośliny strączkowe,
• poliole – ksylitol, mannitol, erytrytol.

W przypadku osób z problemami jelitowymi, takie jak SIBO czy IBS, produkty bogate w FODMAP mogą przyczyniać się do zwiększania dolegliwości. Wynika to z tego, że przechodzą one do jelita w formie niezmienionej. Właściwości osmotyczne tych produktów mogą powodować zwiększenie wchłaniania wody w jelicie cienkim. To może skutkować rozciągnięciem ściany jelit i objawiać się bólem brzucha, uczuciem przelewania czy też biegunkami. Należy podkreślić, że  krótkołańcuchowe węglowodany są fermentowane przez bakterie. Nadmierna liczebność i aktywność  bakterii u osób z SIBO prowadzi do wytwarzania nadmiernej ilość gazów wywołując ból, dyskomfort oraz wzdęcia.

Dieta low FODMAP

Dieta low FODMAP została stworzona przez australijski Monash University. Charakteryzuje się małą zawartością fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Dieta ta powinna dążyć do spełnienia założeń zdrowego żywienia, również pod względem błonnika pokarmowego. Dobrze skomponowana dieta powinna dostarczać:

• białka
• tłuszcze,
• węglowodany,
• witaminy,
• składniki mineralne
• oraz wspomniany wcześniej błonnik.

Dieta low FODMAP skład się z 3 etapów:

1. Etap I:  Dieta eliminacyjna – low FODMAP

• czas trwania: 2-6 tygodni
• wykluczenie lub znaczne ograniczenie produktów o wysokiej zawartości FODMAP i zastąpienie ich produktami o niskiej zawartości FODMAP (patrz tabela nr 1)

PRODUKTY	DUŻA ZAWARTOŚĆ FODMAP	MAŁA ZAWARTOŚĆ FODMAP
WARZYWA	cebula, szparagi, karczochy, brokuły, kalafior, patisony, brukselka, pory, buraki ćwikłowe, kapusta, czosnek, nasiona roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, fasola, soja, groszek zielony)	marchew, pomidory, ogórki, papryka, kapusta chińska, seler, kukurydza, bakłażan, sałata, dynia, kabaczek, słodkie ziemniaki, szczypior
OWOCE	jabłko, gruszka, mango, arbuz, nektarynka, brzoskwinie, morele, śliwki, owoce suszone, owoce z puszki	banany, winogrona, kiwi, mandarynki, pomarańcze, grejpfruty, cytryny, jagody, truskawki, maliny
PRODUKTY MLECZNE	twaróg, delikatne sery (mascarpone, ricotta), mleko skondensowane, jogurty, maślanka, mleko (krowie, owcze, kozie), kwaśna śmietana, bita śmietana,	ser (szwajcarski, cheddar, parmezan, mozzarella), ser brie, ser camembert, produkty mleczne bez laktozy, masło, margaryna
ZBOŻA I PRODUKTY ZBOŻOWE	żyto, produkty pszenne, pieczywo pszenne, płatki śniadaniowe pszenne z suszonymi owocami, makaron pszenny	pieczywo bezglutenowe, mąka orkiszowa, chleb orkiszowy na zakwasie, płatki ryżowe, mąka owsiana, płatki owsiane, makaron bezglutenowy, ryż, komosa ryżowa
ORZECHY I NASIONA	orzechy nerkowca, pistacje	orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, orzechy pekan, orzeszki piniowe, orzechy makadamia, ziarna sezamu, pestki dyni, nasiona słonecznika
INNE	syrop z agawy, miód, syrop glukozowo-fruktozowy), słodziki (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol, erytrytol) oraz produkty bez dodatku cukru z substancjami słądzącymi, mleko sojowe	cukier kryształ, syrop klonowy, aspartam, stewia, masło orzechowe, mleko migdałowe, mleko ryżowe

Tabela 1. Zawartość FODMAP w produktach spożywczych. [4]

2. Etap II: Ponowne wprowadzenie produktów zawierających FODMAP

• czas trwania: 8-12 tygodni
• stopniowe włączanie do diety wcześniej eliminowanych produktów

Etap bardzo ważny i wymagający sporej dyscypliny. Najlepiej wprowadzać jeden produkt co 3 dni i monitorować ewentualnie pojawiające się objawy. Do tego przydatne  jest prowadzenie dzienniczka, w którym zapisuje się swoje objawy i samopoczucie. W przypadku wcześniejszej bardzo restrykcyjnej eliminacji, w tym etapie warto wziąć pod uwagę kilka wskazówek:

• Podczas wprowadzania produktów, najlepiej wybieraj produkt zawierający jeden rodzaj FODMAP. Przykładowo, chcąc wprowadzić fruktozę wykorzystaj miód, zamiast owoców. Owoce zawierają bowiemrównież duże ilości innych FODMAP oprócz fruktozy. Dla ułatwienia warto skorzystać z dostępnych, bezpłatnych aplikacji dedykowanych diecie low FODMAP.
• Wprowadzaj grupy produktów pojedynczo i testuj po kolei. Jeśli po wprowadzeniu produktów z dużą zawartością fruktozy nie doszło do ujawnienia objawów to na czas testowania kolejnych grup FODMAP i tak wyklucz produkty zawierające duże ilości  fruktozy.
• Wprowadzane produkty testuj pod kątem ilościowym. Warto rozpocząć od niewielkich ilości i po dobrej reakcji organizmu zwiększać ilość, aby sprawdzić jak organizm reaguje na większe porcje produktu. Często zdarza się, że mleko zawierające dużą ilość laktozy nie będzie tolerowane, natomiast plaster sera już tak, ponieważ zawiera on mniejszą ilość laktozy. Dlatego też warto mieć na uwadze, że dawka i rodzaj produktu mają dość spore znaczenie.

3. Etap III:  Personalizacja diety

• stworzenie indywidualnej diety, zawierającej dobrze tolerowane produkty FODMAP

Celem tego etapu jest stworzenie indywidualnej diety z jak najmniejszymi ograniczeniami, której stosowanie jest możliwe przez dłuższy czas. W tym etapie dieta powinna zawierać wszystkie produkty, które zostały przetestowane i zidentyfikowane jako te, które nie powodują dolegliwości. Natomiast produkty, które powodowały dolegliwości, można ponownie kolejno wprowadzać do jadłospisu w niewielkich ilościach, aby sprawdzić czy zmieniła się tolerancja na te produkty.

Podsumowanie

• Stosując dietę low FODMAP trzeba pamiętać, że jest to dieta czasowa. W szczególności pierwszy etap nie powinien trwać dłużej niż 6 tygodni, aby nie doprowadzić do niedoborów żywieniowych. Dodatkowo należy pamiętać, że krótkołańcuchowe węglowodany to prebiotyki, czyli pożywienie dla bytujących w jelitach bakterii. Prebiotyki wspierają nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale także bakterie prozdrowotne, które w odpowiedniej ilości korzystnie wpływają na funkcjonowanie jelit i całego organizmu.
• Należy podkreślić, że najczęściej w przypadku SIBO dieta powinna być bardzo spersonalizowana. Musi opierać się o eliminację przede wszystkim produktów, które stanowią źródło dolegliwości. Oznacza to, że nie każdy produkt podany w wytycznych diety low FODMAP czy innej diety musi być restrykcyjnie usunięty z jadłospisu. Dodatkowo warto rozważyć indywidualizację diety w oparciu o badanie nadwrażliwości pokarmowych ImuPro.
• Do diety w SIBO trzeba podejść bardzo racjonalnie, tak aby nie doprowadzić do niedoborów, a do zminimalizowania objawów. W tym celu warto skontaktować się z dietetykiem, który wytłumaczy jak postępować, a przede wszystkim zacząć zmianę nawyków żywieniowych. W Instytucie Mikroekologii w Poznaniu. możesz umówić się na indywidualną konsultację z dietetykiem stacjonarnie lub online.

https://instytut-mikroekologii.pl/produkt/konsultacja-dietetyczna/

Źródła

1. Rao SSC, Bhagatwala J. Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Clinical Features and Therapeutic Management. Clin Transl Gastroenterol. 2019 Oct;10(10):e00078. doi: 10.14309/ctg.0000000000000078.
2. Gulbicka P, Grzymisławski M. Wzdęcia brzucha – najczęstsze przyczyny i postępowanie. Zdr. Publ. 2016, 6, 1, 69–76.
3. Gąsiorowska J, Czerwionka-Szaflarska M. Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego a zespół jelita nadwrażliwego. Prz Gastroenterol    2013;  8 (3): 165-171.
4. https://ncez.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/dieta-fodmap—zasady-i-zastosowanie
5. Souzaa GN, Draghib PF, Yonamine GH.ORAL AND ENTERAL NUTRITION THERAPY IN INFLAMMATORY BOWEL DISEASES AMONG THE PEDIATRIC POPULATION: A LITERATURE REVIEW. Rev Paul Pediatr. 2020;38:e2019032