Smog a mikrobiota jelitowa człowieka

Smog a mikrobiota jelitowa człowieka

Jednym z najważniejszych czynników wpływających na zdrowie człowieka jest środowisko, w którym żyje. Dotyczy to również powietrza, którym oddycha. Niestety zanieczyszczenia atmosfery wpływają nie tylko na układ oddechowy. Życie w rejonach bardziej zurbanizowanych i zanieczyszczonych ma ogromne konsekwencje zdrowotne. Zwiększa ryzyko chorób, a także wpływa na bakterie komensalne zamieszkujące organizm człowieka, czyli jego mikrobiotę. Wiadomo, że prawidłowa mikrobiota jelitowa ma korzystny wpływ na stan jelit i zdrowie całego organizmu. Czy można jakoś przeciwdziałać skutkom życia w zanieczyszczonym środowisku i wspierać bakterie komensalne?
Z tego artykułu dowiesz się:

• Jaki wpływ ma kontakt ze smogiem wpływa na zdrowie człowieka?
• Jak zanieczyszczenia środowiska wpływają na zdrowie człowieka?
• Czy istnieje związek między zanieczyszczeniem atmosferycznym a mikrobiotą jelitową?
• Czym jest i jakie są objawy oraz przyczyny przewlekłego zmęczenia?
• W jakiej sytuacji badanie mikrobioty jelitowej może pomóc?

Przeczytaj również: Stres a mikrobiota – o tym jak otoczenie może wpływać na Twoje wnętrze!
 
Uzyskała stopień doktora nauk biologicznych na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej głównym zainteresowaniem naukowym jest złożony wpływ mikrobioty jelitowej na zdrowie człowieka. Jest autorką publikacji naukowych w polskich i zagranicznych czasopismach oraz doświadczoną prelegentką. Obecnie związana jest z Instytutem Mikroekologii w Poznaniu, który jako jednostka medyczna i badawcza realizuje wiele projektów naukowych i edukacyjnych oraz świadczy usługi z zakresu nowoczesnej diagnostyki laboratoryjnej.

Smog a zdrowie

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje smog jako wszelkie dodatkowe substancje (chemiczne, fizyczne i biologiczne), które wprowadzają zmiany w naturalnym składzie atmosfery. Często smogiem (od ang. smoke, fog) określa się kombinację zanieczyszczeń (składników smogu) z niekorzystnymi warunkami pogodowymi, czyli mgłą i brakiem wiatru (1, 2). Głównymi zanieczyszczeniami wchodzącymi w skład smogu są tlenki azotu, dwutlenek siarki, ozon, tlenek węgla tlenki metali ciężkich, ale także zanieczyszczenia organiczne np. kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Niestety te wszystkie substancje mają duże znaczenie dla zdrowia. Przede wszystkim powodują zaburzenie pracy i choroby układu oddechowego, np. astmę i alergie, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Ponadto zanieczyszczone powietrze ma istotny wpływ na występowanie chorób układu krążenia, w tym schorzeń serca oraz wykazują związek z ryzykiem zgonów i wskaźnikami śmiertelności (1, 2, 3). Zanieczyszczenia organiczne mają właściwości mutagenne, co zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów.  Zanieczyszczenia obciążają nasz organizm i zwiększają podatność na infekcje, szczególnie dróg oddechowych, ale nie tylko. Jest to szczególnie widoczne u małych dzieci i osób starszych. Warto również pamiętać że niektóre zanieczyszczenia powietrza wpływają również na funkcjonowanie układu odpornościowego i nerwowego. Jest to ważne dla osób, które mają choroby współistniejące i przewlekłe. WHO podkreśla, że problem zanieczyszczenia powietrza jest poważny i ma szerokie konsekwencje zdrowotne, klimatyczne i ekonomiczne w społeczeństwach, szczególnie krajów o niskich i średnich dochodach, gdzie sytuacja jest najbardziej alarmująca (2).

Smog a mikrobiota jelitowa

Wiadomo że zanieczyszczenia atmosferyczne, takie jak tlenek węgla, metale ciężkie, tlenki azotu, ozon, dwutlenek siarki, lotne pary organiczne i cząstki stałe, mogą bezpośrednio lub pośrednio wywoływać stres oksydacyjny u organizmów żywych poprzez tworzenie się reaktywnych form tlenu. Ludzka skóra i błony śluzowe (układu oddechowego, układu pokarmowego i moczowo-płciowego) pokryte są bakteriami, czyli mikrobiotą. Bakterie te uczestniczą w ochronie przed patogenami, ale także wpływają na funkcjonowanie wielu układów w organizmie. Nowe badania wykazały, że zanieczyszczenia powietrza wpływają na skład mikrobioty jelitowej. Mianowicie mogą wywoływać stres oksydacyjny u bakterii komensalnych, prowadząc do zaburzeń mikrobioty jelitowej (4). A te nazywane także dysbiozą jelitową, mogą zwiększać ryzyko wielu chorób.
Inne badania mikrobioty jelit wykazały, że krótkoterminowe i długoterminowe narażenie na zanieczyszczenia atmosferyczne może również zmienić skład i różnorodność mikrobioty jelitowej. U osób narażonych na smog stwierdzono obniżoną ilość bakterii Firmicutes, a w tym ochronnych bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus w jelicie (5). Ponadto stwierdzono że składniki smogu powodują obniżenie różnorodności bakterii w jelicie. Te zmiany mogą wpływać na zwiększenie przesiąkliwości jelitowej, nasilenie stanu zapalnego i pogorszenie metabolizmu glukozy i wydzielania insuliny w organizmie. Zwiększa to ryzyko zaburzeń metabolicznych i rozwoju niektórych chorób cywilizacyjnych (np. cukrzycy typu 2 i otyłości). Zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą również powodować na pogorszenie: odporności, gospodarki hormonalnej i funkcjonowania układu nerwowego (5). W takiej sytuacji wsparcie bakterii jelitowych u osób narażonych na zanieczyszczenia atmosferyczne wydaje się koniecznością.

Zanieczyszczenia atmosferyczne a przyczyny przewlekłego zmęczenia

Coraz częściej pacjenci skarżą się na przewlekłe zmęczenie, może ono towarzyszyć wielu chorobom przewlekłym lub występować po okresach nadmiernego wysiłku i stresu. Często wiąże się ono z wyczerpaniem zasobów organizmu, czasami również z niezdrowym trybem życia oraz zanieczyszczonym środowiskiem. Walka z toksynami i zanieczyszczeniami obciąża organizm i utrudnia regenerację. Wyróżniono nawet jednostkę chorobową zespół przewlekłego zmęczenia (ZPZ). Przyczyny tego schorzenia nie są do końca poznane, co uniemożliwia leczenie przyczynowe. Głównym objawem ZPZ jest nawracające lub przewlekłe zmęczenie nie przemijające pomimo odpoczynku, trwające dłużej niż 6 miesięcy. Często występują też bóle mięśni, stawów, zmęczenie po wysiłku, bóle gardła, zaburzenia snu, koncentracji i pamięci (6, 7). Naukowcy sugerują, że z rozwojem zespołu chronicznego zmęczenia są związane czynniki infekcyjne, endokrynologiczne, immunologiczne i neurologiczne (6, 7). Jedną z hipotez przyczyny przewlekłego zmęczenia są zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej (HPA,  hypothalamic-pituitary-adrenal). Jest to główny szlak dzięki któremu powstają hormony np. kortyzol (hormon stresu). Warto też pamiętać, że podobne do zespołu chronicznego zmęczenia objawy mogą występować u pacjentów po długotrwałym stresie, po chemioterapii lub u osób narażonych na zanieczyszczania powietrza np. przy zatruciu metalami ciężkimi (7, 8). Pacjenci z chorobami przewlekłymi i dysbiozą jelitową są bardziej podatni na działanie zanieczyszczonego powietrza.

Badanie mikrobioty jelit

Obecnie dbanie o ekosystem jelitowy wydaje się jednym z koniecznych elementów profilaktyki zdrowotnej i odporności człowieka. Prawidłowa mikrobiota jelitowa człowieka wpływa stan jelit oraz przeciwdziała stanom zapalnym.
Prozdrowotne bakterie najlepiej wspierać stosując różnorodną i nieprzetworzoną dietę bogatą w warzywa i produkty pełnoziarniste. Jednak u osób intensywnie pracujących, zestresowanych i narażonych na zanieczyszczenia pochodzące z miejskiego smogu, warto rozważyć dodatkowe wsparcie jelit probiotykami. Nie chodzi jednak o suplementację jakimkolwiek probiotykiem, tylko o dobrej jakości szczepy o wykazanym bezpieczeństwie i udokumentowanym badaniami korzystnym wpływie na zdrowie.
Szczepy probiotyczne należy jednak dobrać do dolegliwości i do stanu mikrobioty. W tym celu wykonuje się badanie mikrobioty kluczowej dla zdrowia.

W jakich przypadkach mikrobiota jelit potrzebuje wsparcia?

Warto wykonać badanie mikrobioty jelit, gdy masz:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe i/lub zespół jelita nadwrażliwego (IBS),
•  podejrzenie zwiększonej kolonizacji grzybicznej przewodu pokarmowego,
• objawy alergiczne (atopowe zapalenie skóry, katar sienny i inne),
• częste infekcje o etiologii bakteryjnej i/lub wirusowej,
• nieswoiste choroby zapalne jelit,
• podejrzenie zwiększonej przesiąkliwości jelitowej lub nadwrażliwości IgG-zależne,
• nadwagę lub otyłość.

Dodatkowo warto zbadać mikrobiom jelitowy, gdy stosowałaś/eś antybiotyki lub leki przeciwgrzybicze w przeszłości lub chcesz sprawdzić ekosystem jelitowy profilaktycznie.
Co najważniejsze po wykonaniu badania mikrobioty jelit w Instytucie Mikroekologii otrzymujesz nie tylko szczegółowy wynik z interpretacją i opisem aktualnego stanu, ale też zindywidualizowane zalecenia terapii probiotycznej (mikrobiologicznej). Terapia mikrobiologiczna to odpowiednio dobrane szczepy probiotyczne, ich dawki i kolejność jest dopasowana do wyniku badania i wywiadu chorobowego. Celowana probiotykoterapia, czyli wsparcie bakterii jelitowych może kompensować niekorzystne konsekwencje smogu dla składu mikrobioty jelitowej. Ponadto w Instytucie masz możliwość skonsultowania wyniku badania mikrobioty jelit ze specjalistką podczas bezpłatnych konsultacji telefonicznych. Więcej o badaniach mikrobioty jelitowej przeczytasz tutaj.

Wsparcie dla Ciebie – darmowa konsultacja ze specjalistkami Instytutu

Zastanawiasz się, czy badanie mikrobioty jelitowej będzie odpowiednie dla Ciebie? Porozmawiaj ze specjalistkami z Instytutu Mikroekologii podczas bezpłatnych konsultacji telefonicznych, by otrzymać wsparcie! Sprawdź dostępne terminy darmowych konsultacji i zadzwoń.

1. Piotr Kleczkowski, Smog w Polsce. Przyczyny, skutki, przeciwdziałanie, Warszawa 2020, ISBN 978-83-01-20790-8, OCLC 1145080998.
2. https://www.who.int/teams/environment-climate-change-and-health/air-quality-and-health
3. Adamkiewicz, Ł., Bochniarz, Z., Mucha, D., Gayer, A., Badyda, A. (2018). Konsekwencje społeczne i ekonomiczne zanieczyszczenia powietrza. W: H. Mazurek, A. Badyda (red.), Smog. Konsekwencje zdrowotne zanieczyszczeń powietrza (s. 147–158). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
4.  Wong, T. Y. (2017). Smog induces oxidative stress and microbiota disruption. journal of food and drug analysis, 25(2), 235-244.
5.  BAILEY, Maximillian J., et al. Exposure to air pollutants and the gut microbiota: a potential link between exposure, obesity, and type 2 diabetes. Gut Microbes, 2020, 11.5: 1188-1202.
6. Wiszniewska, M., Walusiak, J., Wittczak, T., & Pałczyński, C. (2005). Zespół przewlekłego zmęczenia i jego znaczenie w medycynie pracy. Medycyna pracy, 56(5), 387-394.
7. Wilk, M., & Łoza, B. (2018). Zespół przewlekłego zmęczenia. Neuropsychiatria. Przegląd kliniczny, 10(1), 12-17.
8. Wojtukiewicz, M. Z., Sawicki, Z., Sierko, E., & Kieszkowska-Grudny, A. (2007). Zespół przewlekłego zmęczenia u chorych na nowotwory poddawanych chemioterapii. Nowotwory. Journal of Oncology, 57(6), 695-695.