Pandemia COVID-19 a zespół jelita nadwrażliwego (IBS)

Pandemia COVID-19 to dla wielu osób czas niepokoju, niepewności i lęku o przyszłość. Obawy te związane są często z utratą lub ograniczeniem kontaktów społecznych, a u niektórych ze spadkiem dochodów. Zmiany w diecie i stylu życia podczas lockdownu mogą przyczyniać się do rozwoju szeregu chorób. Również utrudniony dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej opóźnia diagnozowanie i ogranicza możliwość kontrolowania chorób przewlekłych. Zarówno sytuacja pandemii, jak i otoczka z nią związana mogą powodować nasilenie stresu i utrudniać radzenie sobie z nim, a przecież stres jest jednym z czynników przyczyniających się do powstawania i/lub wzmożenia objawów różnych chorób, w tym zespołu jelita nadwrażliwego IBS (ang. irritable bowel syndrome).

Co to jest zespół jelita nadwrażliwego (IBS)?

To przewlekła, czynnościowa choroba, w której dominującym objawem są nawracające bóle brzucha mające związek z defekacją lub ze zmianą częstości wypróżnień i/lub konsystencji oddawanych stolców.

Rozpoznanie IBS, według obecnych zaleceń, lekarz ustala na podstawie Kryteriów Rzymskich IV. Kryteria te definiują IBS jako nawracający ból brzucha występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące, który spełnia co najmniej 2 z poniższych kryteriów – ból ten związany jest z:

• wypróżnianiem,
• ze zmianą częstości wypróżnień,
• ze  zmianą konsystencji stolca.

IBS – przyczyny, gdzie ich szukać?

Patogeneza IBS jest wieloczynnikowa. Ważną rolę odgrywają m.in. czynniki:

• socjalne,
• społeczne,
• psychologiczne.

Jednym z najbardziej oddziałujących czynników jest stres mający bezpośrednie znaczenie dla funkcjonowania osi mózg-jelito-mikrobiota.

Oś mózgowo jelitowa i mikrobiota

Oś jelito-mikrobiota-mózg jest głównym szlakiem komunikacji między mózgiem, a trzewnym układem nerwowym i jelitami.

Najważniejszymi substancjami sygnałowymi w tej komunikacji są neuroprzekaźniki: serotonina i GABA (kwas gamma- aminomasłowy). W ich produkcji uczestniczy mikrobiota jelitowa, dlatego zaburzenia mikrobioty mogą dodatkowo pogłębiać objawy zespołu jelita nadwrażliwego związane z dolegliwościami bólowymi i pasażem jelitowym. Więcej o neuroprzekaźnikach i naturalnych sposobach na podniesienie ich poziomu przeczytasz tutaj.
Ponadto istotny jest również hormon i neuroprekażnik – kortykoliberyna, który uwalniany jest pod wpływem stresu i przyczynia się do zwiększenia przepuszczalności bariery jelitowej. Konsekwencją wzmożonej przesiąkliwości  jelit jest pojawienie się stanów zapalnych. Rozwija się on na skutek przemieszczania bakterii i alergenów pokarmowych ze światła jelita do krwiobiegu, gdzie produkowane są cytokiny prozapalnych i przeciwciała [1].

Wpływ pandemii COVID-19 na występowanie IBS

Wiele badań wykazało, że objawy IBS są mocno związane ze stresem. Wynika to ze zwiększonej wrażliwości trzewnej i przepuszczalności jelitowej, zmiany motoryki jelit oraz zaburzeń mikrobioty jelitowej [2].
Warto zwrócić uwagę na to, że pandemia nie tylko przyczyniła się do wzrostu problemów ze stresem, co skutkuje wzmożeniem objawów IBS, ale również coraz częściej mówi się o tak zwanym IBS pocovidowym. Jest to związane przede wszystkim z odczuwaniem permanentnego stresu i brakiem umiejętności radzenia sobie z nim.

W najnowszych badaniach zaobserwowano, że pandemia COVID-19 przyczyniła się do wzrostu występowania objawów żołądkowo-jelitowych aż o 12,9%, a dyspepsji czynnościowej o 5,6% w porównaniu do poprzedniego roku [3]. Podczas pandemii odnotowano również zwiększenie występowania zespołu jelita nadwrażliwego o 6,3% w stosunku do czasu sprzed pandemii [2].

Co ważne wysoki poziom stresu miał istotne powiązanie z występowaniem dyspepsji czynnościowych czy też bólu brzucha [3], które są istotnymi objawami IBS. Ponadto koronawirus SARS-CoV-2 atakuje komórki posiadające receptory ACE2, które są obecne w komórkach nabłonka jelit. U części pacjentów zaobserwowano objawy żołądkowo-jelitowe w przebiegu samej infekcji COVID-19. Obecnie nie wiadomo jeszcze jak duży procent pacjentów z objawami ze strony układu pokarmowego, odczuje skutki w przyszłości, np. w postaci zwiększonej wrażliwości na patogenny jelitowe (więcej o patogenach jelitowych przeczytasz tu) lub choroby układu pokarmowego. U części pacjentów, szczególnie tych hospitalizowanych, którzy przyjmowali antybiotyki i wymagali wspomagania wentylacji w przebiegu COVID-19, obserwuje się szereg powikłań, a ich powrót do formy zajmuje wiele tygodni.

Objawy IBS – jak je łagodzić?

Leczenie IBS polega na wyciszeniu lub łagodzeniu objawów. Czynnikiem mającym ogromny wpływ na poprawę stanu zdrowia osób z IBS jest odpoczynek. Jedną z najskuteczniejszych metod opisanych w literaturze jest joga, niemniej jednak nieraz pomocne jest dopiero wsparcie psychologa lub terapeuty.
Dodatkowo ważną kwestią w łagodzeniu objawów IBS jest dieta. Coraz częściej mówi się o słuszności zastosowania diety Low-FODMAP, która w swoich założeniach eliminuje lub ogranicza produkty zawierające fermentujące oligo-, di-, mono-sacharydy oraz poliole. Więcej o diecie FODMAP przeczytasz tutaj. Dieta ta jest dość restrykcyjna, jednak całkowita eliminacja lub ograniczenie powinno trwać kilka tygodni, a następnie przechodzi się do fazy drugiej. Jest to etap prowokacji, w którym po kolei, raz na kilka dni wprowadza się produkty wcześniej eliminowane, obserwując reakcje organizmu na dany pokarm. Faza prowokacji przygotowuje do fazy, w której można  osiągnąć personalizację diety, czyli indywidualnej diety zawierającej dobrze tolerowane rodzaje i ilości produktów bogatych w FODMAP. Taką dietę warto stosować pod okiem specjalisty, aby nie dopuścić do niedoborów pokarmowych. Instytut Mikroekologii oferuje kompleksową opiekę dietetyczną – dowiedz się więcej. Już teraz możesz umówić się na wizytę u dietetyka rejestrując się telefonicznie (61) 862 63 35.
https://instytut-mikroekologii.pl/produkt/konsultacja-dietetyczna/
 
W przypadku IBS pomocna okazuje się także dieta w oparciu o eliminację produktów powodujących nadwrażliwości pokarmowe (alergie opóźnione IgG- zależne, zwane też powszechnie nietolerancjami pokarmowymi), tzw. dieta eliminacyjno-rotacyjna. Zakłada ona zniwelowanie permanentnego stanu zapalnego o niskim natężeniu, który w przypadku IBS może powodować nasilenie objawów takich jak np. ból brzucha. Badanie na nadwrażliwości pokarmowe (nietolerancje pokarmowe) to ImuPro. Dowiedz się więcej o ImuPro. Tutaj możesz sprawdzić, który panel jest dostosowany do Twojej diety.

IBS a mikrobiota jelitowa

 
Ze względu na zachodzące zmiany w mikrobiocie jelit u osób z IBS, ważne jest także jej wsparcie i przywrócenie równowagi stosując odpowiednią probiotykoterapię. Najlepszy efekt można uzyskać przez zastosowanie celowanej terapii mikrobiologicznej, dobieranej na podstawie badań mikrobioty jelit: KyberKompakt i KyberKompakt Pro. Więcej o badaniu mikrobioty jelit dowiesz się tutaj.

Przeprowadzone badania wykazały, że u pacjentów z IBS dieta stosowana przez 6 miesięcy na podstawie testu ImuPro wraz z przyjmowaniem probiotyków prowadzi do:

• polepszenia jakości życia,
• złagodzenia odczuwalnego bólu,
• zmniejszenia częstotliwości wypróżnień w przypadku osób z biegunkowym podtypem IBS [4].

1. Karakuła-Juchnowicz H., Dzikowski M., Pelczarska A., Dzikowska I., Juchnowicz D., Znaczenie zaburzenia osi jelitowo-mózgowej i nadwrażliwości na antygeny pokarmowe w etiopatogenezie schizofrenii, Psychiatria Polska, 2015
2. Quek SXZ, Loo EXL, Demutska A, Chua CE, Kew GS, Wong S, Lau HX, Low EXS, Loh TL, Lung OS, Hung ECW, Rahman MM, Ghoshal UC, Wong SH, Cheung CKY, Syam AF, Tan N , Xiao Y, Liu JS, Lu F, Chen CL, Lee YY, Maralit RM, Kim YS, Oshima T, Miwa H, Pang J, Siah KTH. Wpływ pandemii koronawirusa 2019 na zespół jelita drażliwego. J Gastroenterol Hepatol. 2021 lutego 21:10.1111/jgh.15466. doi: 10.1111/jgh.15466. Wydanie elektroniczne przed papierowym. PMID: 33615534; PMCID: PMC8014795.
3. Nakov R., Dimitrova-Yurukova D., Snegarova V., Nakov V., Fox M., Heinrich H. Increased prevalence of gastrointestinal symptoms and disorders of gut-brain interaction during the COVID-19 pandemic: An internet-based survey. Neurogastroenterology & Motility. 18 June 2021. https://doi.org/10.1111/nmo.14197
4. Drisko J, Bischoff B, Hall M, McCallum R. Treating irritable bowel syndrome with a food elimination diet followed by food challenge and probiotics. Journal of the American College of Nutrition 2006;25(6):514–522.