Wpływ diety na mikrobiotę – jak zadbać o zdrowie jelit?

Środowisko jelitowe jest niezwykle bogate w mikroorganizmy stanowiące mikrobiotę jelitową, których jest około 10¹⁴. W 1g treści jelitowej jest około 10¹² komórek bakteryjnych pochodzących z przewodu pokarmowego. Najbardziej licznymi grupami bakterii są: Bacterioides spp., Prevotella spp., Ruminococcus spp. Oprócz, bakterii w jelicie występują jeszcze grzyby i archeony.

Jakie są funkcje mikrobioty?

• synteza witamin, enzymów trawiennych i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych,
• utrzymanie szczelności bariery jelitowej,
• regulowanie metabolizmu,
• ochronna- hamowanie rozwoju mikrobioty patogennej,
• aktywacja i dojrzewanie komórek odpornościowych.

Co modyfikuje mikrobiotę?

Głównymi czynnikami oddziałującymi na skład i różnorodność mikrobiologiczną przewodu pokarmowego są:

• styl życia, w tym głównie dieta i aktywność fizyczna,
• wiek,
• przyjmowane leki oraz antybiotyki,
• stan zdrowia,
• środowisko zewnętrzne.

Coraz częściej naukowcy badają wpływ różnych diet na skład i różnorodność mikrobiomu jelitowego.

Jaka dieta jest najlepsza dla zachowania zdrowia?

Odpowiedź nie jest do końca jednoznaczna i zależy, między innymi od problemu zdrowotnego, z jakim pacjent się zmaga.

1. Dieta zachodnia a mikrobiota
   Niestety, aktualnie bardzo częstym modelem żywienia jest dieta zachodnia, która definiuje zwyczaje żywieniowe osób mieszkających w krajach wysokorozwiniętych. Opiera się przede wszystkim na białku pochodzenia zwierzęcego, przetworzonych cukrach oraz produktach bogatych w tłuszcze-szczególnie zwierzęce. Stosowanie takiego modelu żywienia wpływa na zmniejszenie różnorodności mikrobioty jelitowej, a także liczebności bakterii z rodzaju Bifidobacterium i na wzrost liczby bakterii proteolitycznych. Rdzenna ludność krajów rozwijających się, niedotknięta urbanizacją, odżywia się w dużej mierze nieprzetworzoną żywnością, zawierającą dużo więcej błonnika pokarmowego. Mikrobiota osób spożywających tego rodzaju dietę jest bogatsza i bardziej urozmaicona, niż u osób odżywiających się w sposób „zachodni”. Dieta zachodnia sprzyja rozwojowi stanu zapalnego, zwiększając przepuszczalność bariery jelitowej.
2. Dieta roślinna a mikrobiota
   Ogromny wpływ na różnorodność środowiska jelitowego ma stosowanie diety roślinnej. Wykazano, że spożywanie diety wegetariańskiej lub wegańskiej może wpływać na zawartość Bifidobacterium i Bacterioidetes, obniżając ich liczebność. Co ciekawe, równocześnie stężenie SCFA i produkcja metanu była na jednakowym poziomie jak u wszystkożerców. Pokazuje to, że pomimo zmniejszonej różnorodności mikrobioty jelitowej, jej funkcje i procesy są zachowane na prawidłowym poziomie. Dieta bogata we fruktozę może działać modyfikująco na mikrobiotę zwiększając udział Firmicutes do Bacterioidetes i proteobakterii. Tego typu model żywienia skutkuje zwiększoną przepuszczalnością jelitową i ryzykiem endotoksemii z uogólnionym stanem zapalnym.
3. Dieta śródziemnomorska a mikrobiota
   Polega m.in. na spożywaniu szerokiej gamy warzyw i owoców. Produkty te są bogate w polifenole działające przeciwzapalnie, prebiotyczne oraz przeciwdrobnoustrojowo. Polifenole mają korzystny wpływ na wzrost liczby bakterii z rodzaju Bifidobacterium, Lactobacillus oraz Bacterioidetes. Dzięki zwiększonemu udziałowi produktów roślinnych, zaobserwowano efektywniejszą produkcję SCFA i zwiększoną liczbę Bifidobacterium. Niższe spożycie mięsa we wspomnianej diecie skutkuje wyższą zawartością Bacterioidetes. Dieta śródziemnomorska wpływa na zwiększenie różnorodności mikrobiologicznej w jelicie.
4. Dieta bezglutenowa a mikrobiota
   Stosowana przez około 1 miesiąc u osób zdrowych może obniżać liczebność Bifidobacterium, Clostridium lituseburense, Faecalibacterium prausnitzii i zwiększać Enterobacteriaceae i Escherichia coli. Ten model żywienia może wpływać na zmniejszenie liczebności bakterii Bifidobacterium i Lactobacillus, a tym samym na ograniczenie produkcji kwasu masłowego i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, odżywiających komórki jelitowe.
5. Dieta ketogeniczna a mikrobiota
   Przy zastosowaniu diety ketogenicznej przez około 3 miesiące zaobserwowano wzrost Desulfovibrio spp. indukującego zaostrzenie stanu zapalnego. Przez łączną niską zawartość węglowodanów, szczególnie złożonych w diecie ketogenicznej zmniejsza się liczba bakterii wpływających prozdrowotnie na mikrobiotę człowieka, np. Bifidobacterium. Co ciekawe, większość badań nad wpływem tej diety na mikrobiotę jelitową, pokazuje wzrost liczebności bakterii E.coli, co potwierdza potencjalnie szkodliwy wpływ diety wysokotłuszczowej na barierę jelitową. Długotrwałe stosowanie diety ketogenicznej może wpływać na degradację śluzu, w konsekwencji na rozszczelnienie bariery jelitowej i przedostawanie się bakterii o potencjalnie szkodliwym działaniu, do organizmu.
6. Dieta low-FODMAP a mikrobiota
   Stosowana jest przede wszystkim w leczeniu SIBO, czyli nadmiernego przerostu bakteryjnego jelita cienkiego oraz IBS czy IBD. Polega na eliminacji przez 8-12 tygodni produktów bogatych w FODMAP, czyli w fermentujące oligo-, mono-, disacharydy i poliole. Badania pokazują, że stosowanie diety low-FODMAP u pacjentów z IBS, skutkowało redukcją o około 47% liczby bakterii w jelicie w stosunku do diety tradycyjnej. Ponadto może obniżać zawartość bakterii odżywiających nabłonek jelitowy, głównie Akkermansia muciniphila, ale też Bifidobacterium i bakterii z rodzaju Firmicutes. Jako, że dieta low-FODMAP ma niższą zawartość fermentujących produktów, więc tym samym niższą zawartość prebiotyków odżywiających nabłonek jelitowy. Korzystne dla mikrobiomu będzie współdziałanie diety low-FODMAP z odpowiednią probiotykoterapią, szczególnie kolonizacją Bifidobacterium.

Oczywiście wpływ każdej z diet na człowieka jest różny i osobniczy, a badania nad oddziaływaniem poszczególnych diet powinny być prowadzone równolegle z badaniami nad mikrobiotą jelitową. Zwiększa to możliwości stworzenia modelu żywienia odpowiedniego dla jelit i tym samym dla zdrowia człowieka.
Źródła: